کاخ الحمرا، شاهکار معماری پس از اسلام
کاخ الحمرا (Alhambra Palace) که در گرانادای اسپانیا (اندلس) واقع شده است، یکی از معروف‌ترین بناهای معماری اسلامی و یکی از بهترین کاخ‌های حفظ‌شده از تاریخ جهان اسلام است. این کاخ نمونه‌های قابل توجهی از معماری دوره رنسانس کشور اسپانیا را در خود جای داده است. کاخ الحمرا یکی از اولین بناهای اسلامی بود که موضوع مطالعات علمی مدرن شد و از قرن 19 بارها مورد مرمت قرار گرفت. این کاخ در حال حاضر یکی از جاذبه های توریستی اصلی اسپانیاست که توسط یونسکو ثبت جهانی شده است. هر ساله گردشگران بسیاری از سراسر دنیا با تور اسپانیا به این کاخ سفر کرده و از آن بازدید می‌کنند.
در ادامه این نوشتار می‌خوانیم:
تاریخچه کاخ الحمرا اسپانیا
تاریخچه کاخ الحمرا به مکان جغرافیایی که در آن واقع شده مرتبط است، یعنی گرانادا. این کاخ بر روی تپه صخره‌ای واقع شده که دسترسی به آن دشوار می‌باشد. کاخ الحمرا در میان قدیمی‌ترین محله‌های شهر، مانند قلعه‌ای باشکوه با رنگ‌های قرمز رنگ در دیوارهایش قد برافراشته است. الحمرا که ابتدا به عنوان یک منطقه نظامی تصور میشد، در اواسط قرن سیزدهم، پس از تأسیس پادشاهی ناصری و ساختن اولین کاخ، توسط پادشاه بنیانگذار، محمد بن یوسف بن، معروف به ابن الاحمر به اقامتگاه سلطنتی و دربار گرانادا تبدیل شد.
ریشه نام الحمرا در یک کلمه عربی به معنای «قلعه قرمز یا سرخابی» است که به‌دلیل رنگ برج‌ها و دیوارهایی است که تپه La Sabica را کاملا احاطه کرده‌اند. این برج‌ها و دیوارها در زیر نور ستارگان به رنگ نقره‌ای می‌باشند، اما زیر نور خورشید رنگ طلایی به خود می‌گیرند. اگرچه توضیح شاعرانه‌تری وجود دارد که توسط وقایع‌نگاران مسلمان روایت شده است که از ساخت الحمرا زیر نور مشعل صحبت می‌کنند. کاخ الحمرا در یک زمان، هم یک آلکازابا (قلعه)، هم یک آلکازار (کاخ) و هم یک مدینه (شهر) کوچک بود. این کاربری سه گانه به ما کمک می‌کند تا ویژگی‌های متعدد این بنای تاریخی را درک کنیم. کاخ الحمرا بارها و بارها در تاریخش مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است تا به شکل امروزی خود در آمده است.
اهمیت کاخ الحمرا به چه علت است؟
با توجه به دوران طلایی حکومت مسلمانان در اندلس، پس از سقوط گرانادا، کاخ الحمرا به یکی از نمادهای برجسته اسلامی در اسپانیا تبدیل شد. این کاخ که در سال 1238 میلادی ساخته شد، دلیلی برای اعتلای فرهنگ و هنر اسلامی در این منطقه است. به‌همین دلیل این کاخ اهمیت زیادی پیدا کرده و همچنین هنرمندان و معماران مسلمان توانستند دستاوردهای هنری و معماری خود را در ساخت این کاخ به‌نمایش بگذارند. این کاخ توانست در برابر تخریب فراوان مقاومت کند و به‌عنوان میراثی گرانبها از دوران اسلامی در اسپانیا باقی بماند.
بخش های مختلف کاخ الحمرا
همانطور که می‌دانید اسپانیا در اروپا و منطقه شنگن قرار دارد و برای سفر به آن و بازدید از جاذبه‌های ارزشمند آن مانند کاخ الحمرا باید ویزای شینگن دریافت کیند. کاخ الحمرا از بخش های مختلفی تشکیل شده است. در قسمت ورودی کاخ الحمرا تعدادی دروازه ورودی قرار دارد.
دروازه های ورودی
دروازه اصلی کاخ الحمرا، دروازه عدالت است که در زبان عربی به آن «باب الشریعه» می‌گویند. به‌عنوان ورودی اصلی در ضلع جنوبی مجموعه واقع شده است. این بنا در سال 1348 در زمان سلطنت یوسف اول ساخته شد. در ضلع شرقی میدان، دروازه شراب قرار دارد که به کاخ چارلز پنجم و منطقه مسکونی سابق (مدینه) الحمرا منتهی می‌شود. ساخت این دروازه را به دوران سلطنت محمد سوم نسبت می‌دهند، البته تزئینات آن مربوط به دوره‌های مختلف است.
بعد از عبور از دروازه های ورودی می‌رسیم به کاخ الحمرا که خود، شامل ۳ بخش می‌باشد:
- کاخ سلطنتی
- باغ‌های پلکانی ژنرالیف
- قلعه آلکازابا
کاخ سلطنتی (کاخ های ناصری)
مجموعه کاخ سلطنتی از سه بخش اصلی از غرب به شرق تشکیل شده است: بارگاه یا مکسور (Mexuar)، کاخ کومارس و کاخ شیران. این کاخ ها به‌عنوان کاخ سلطنتی قدیم شناخته می‌شوند که باید آنها را از کاخ‌های جدیدتری که در دوره مسیحی اسپانیایی در کنار آنها ساخته شده‌اند متمایز کرد.
بارگاه (Mexuar)
بارگاه یا مکسور غربی‌ترین قسمت مجموعه کاخ و بخشی از کاخ سلطنتی بوده است. جایی که سلطان به امور روزمره کشور و تجارت رسیدگی می کرد. این قسمت از نظر تجمل به سایر قسمت‌های کاخ نمی‌رسد و در واقع فضایی ساده دارد. بارگاه شبیه سامروها یا ماچوارهای کاخ‌های سلطنتی در شمال آفریقا بود. این بارگاه ابتدا به‌عنوان بخشی از یک مجموعه بزرگتر که توسط اسماعیل اول شروع شد و شامل کاخ کومارس بود، ساخته شد.
بسیاری از وظایف اداری و عمومی کاخ مانند صدارت و خزانه‌داری را در خود جای داده است. طرح آن شامل دو حیاط متوالی و به دنبال آن یک تالار اصلی بود که همگی در امتداد یک محور مرکزی از غرب به شرق قرار داشتند. به‌جز پایه‌های آنها، رواق و آب‌نما، امروزه تنها بخش‌هایی از دو حیاط غربی باقی مانده است.
کاخ کومارس (Comares)
کاخ کومارس یا شبستان، هسته مجموعه کاخ بزرگ بود که توسط اسماعیل اول در اوایل قرن سیزدهم شروع شد و متعاقباً توسط یوسف اول و محمد پنجم در همان قرن اصلاح و بازسازی شد. این مجموعه کاخ جدید به عنوان کاخ رسمی سلطان و حکومت عمل می‌کرد که به عربی قصرالسلطان یا دارالملک نامیده میشد. دسترسی به کاخ کومارس از غرب از طریق بارگاه بود.
حرمسرا
حرمسرای کاخ الحمرا از حیاط شیران منشعب می‌شود و شامل مجموعه‌ای از اتاق‌های زیبا و حمام است. در جنوب این سالن تالار ابنسراجس قرار دارد که شگفت‌انگیزترین سقف‌ها را در کل مجموعه دارد. سقف 16 ضلعی با تزئینات مقرنس و پنجره‌های تعبیه شده بر روی گنبد و انعکاس نور بر روی آب فواره کف، نورپردازی شده است. سقف تالار دو خواهر نیز بسیار شگفت‌انگیز است و از بیش از 5000 خانه لانه زنبوری ساخته شده است. در تالار شاهان با یک اثر هنری غیرمعمول مواجه می شویم که مجسمه زنده قابل رؤیت یک انسان است که در دین اسلام حرام شمرده می شد. خالق این آثار احتمالاً مسیحی بوده است، اما دستور ساخت آنها از سوی سلاطین سلسله نصر صادر شده است. حمام ها آخرین قسمت مهم حرمسرا هستند که ورود به آنها امکان‌پذیر نیست، اما از پشت پنجره می‌توان به آنها نگاه کرد.
کاخ شیران
کاخ شیران یکی از معروف‌ترین کاخ‌های معماری اسلامی است که در نیمه دوم قرن چهاردهم در زمان محمد پنجم ساخته شد و نمونه‌ای از اوج معماری ناصری به‌شمار می‌رود. وقتی وارد این قسمت می‌شوید باید بنشینید و خیالتان را راحت کنید. این کاخ مکان شماره یک فرهنگی و توریستی در اسپانیا است و از هر زاویه و هر قسمت از آن بارها عکس گرفته شده است.
باغ های پلکانی ژنرالیف
در شرق کاخ الحمرا و خارج از دیوارهای آن، باغ های پلکانی ژنرالیف قرار دارد. خانه‌ای روستایی در دوران ناصری که اولین‌بار توسط محمد دوم و محمد سوم در اواخر قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم ساخته شد. این بنا در دوران حاکمان بعدی ناصری و سپس توسط سازندگان مسیحی اسپانیایی در قرن شانزدهم دستخوش تغییرات بسیاری شد و دارای چندین حیاط باغ مستطیل شکل با آلاچیق‌های تزئین شده در انتهای آن می‌باشد. این خانه محوطه وسیعی از باغ‌های محوطه‌سازی شده قرن بیستم در نزدیک کاخ سابق کنونی را اشغال می‌کند.
قلعه آلکازابا
قلعه آلکازابا قدیمی‌ترین قسمت کاخ الحمرا امروزی است. این قلعه نقطه مرکزی سیستم پیچیده استحکامات کاخ ها بود که از منطقه محافظت می‌کرد. بلندترین برج آن با 26 متر ارتفاع، برج ادای احترام و محل فرماندهی نظامی مجموعه نام داشت. همچنین ممکن است اولین اقامتگاه ابن الاحمر در داخل الحمرا در زمانی که مجموعه در حال ساخت بود، بوده باشد.
غربی‌ترین برج آن، برج 25 متری توره دلا ولا، به عنوان برج مراقبت عمل می‌کرد. پرچم فردیناند و ایزابلا برای اولین بار در بالای آن برافراشته شد تا نمادی از فتح گرانادا توسط اسپانیایی ها در 2 ژانویه 1492 باشد و به سرعت ناقوسی به برج اضافه شد که برای قرن‌ها هر روز و در مناسبت‌های خاص در زمان‌های منظم نواخته میشد.
در سال 1843، این برج بخشی از نشان شهر شد. داخل منطقه قلعه داخلی یک منطقه مسکونی بود که محافظان نخبه الحمرا را در خود جای داده بود. این مکانُ شامل امکانات شهری مانند آشپزخانه‌های عمومی، حمام و مخازن آب و همچنین اتاق‌های زیرزمینی متعددی بود که به‌عنوان سیاه چال و سیلو عمل می‌کردند.
معماری کاخ الحمرا
سبک اصلی معماری کاخ الحمرا، معماری اسلامی به‌همراه عناصر ماندگار معماری رنسانس اسپانیا است، نقاشی‌های دیواری متمایز، طاق‌ها، ستون‌ها، تزئینات کاشی و گچبری‌های حجاری شده در سرتاسر کاخ و ساختمان‌های مختلف داخل قلعه دیده می‌شود. این سبک معماری در همه کاخ‌های ناصری رایج است. با این حال، کاخ الحمرا در مقایسه با کاخ‌های دیگر ساخته شده در این دوران، بزرگتر و زیباتر است.
این کاخ یک فواره در مرکز خود دارد و سیستم تهویه متناسب با تمام فصول، در آن طراحی شده است. اتاق‌های طبقات بالا کوچک‌تر و محصور و برای استفاده در زمستان مناسب بودند. بسیاری از دیوارهای الحمرا با گچ‌بری، کاشی‌کاری، کنده‌کاری روی چوب، نقوش و کتیبه تزئین شده‌اند. در این کاخ ابیات عربی بسیاری را خواهید یافت که توسط شاعران دربار عمارت بر دیوار نوشته شده است. کاخ با رنگ‌های اصلی قرمز، آبی و طلایی رنگ‌آمیزی شده و رنگ‌های دیگر در پس زمینه برای حفظ تعادل استفاده شده است.
الحمرا با استفاده از سه ماده خام اصلی خاک رس، سنگدانه و آهک ساخته شده است. مصالح ساختمانی به‌کار رفته باعث شد کاخ سبک و با توجه به آب و هوا ساخته شود. در طول تابستان، فضای داخلی کاخ دلپذیر است در حالیکه در زمستان، دیوارها گرما را به دام می‌اندازند.
از چوب نیز در مکان‌های مختلف به خصوص در سقف و قالب استفاده میشد. از گچ برای دادن ظاهری زیبا به دیوارها استفاده میشد و گل و رس را می‌پوشاند. طاق‌ها از تخته‌های مرمری عظیم تراشیده شده و بر روی پنجره‌ها، دروازه‌ها و ورودی‌های کاخ قرار گرفته‌اند. طاق‌ها در معماری مورها بسیار رایج بودند و بخشی جدایی‌ناپذیر از زیبایی‌شناسی کاخ‌ها بودند.
جاذبه های اطراف کاخ الحمرا اسپانیا
در اطراف کاخ الحمرا جاذبه های گردشگری بسیار جذابی وجود دارد که در این بخش آنها را معرفی می‌کنیم:
کلیسای سانتا ماریا – Church of Santa Maria
قرار گرفتن کلیسای سانتا ماریا در مرکز شهری که زمانی شهر الحمرا بوده است، در کنار برخی حمام‌های عربی بین کاخ های ناصری و خانه‌های شهر، نشان می‌دهد که احتمالاً در گذشته در آنجا مسجدی بوده است. با این وجود، کشف یک کتیبه باستانی مربوط به دوره ویزیگوتیک بر بالای درب ثمنستان، به این سنت که یک ساختمان مذهبی مسیحی قبل از حمله اسلامی در آنجا قرار داشت، اعتبار می بخشد. با دریافت ویزای اسپانیا سری به این کشور و جاذبه‌های دیدنی آن بزنید.
اگرچه قدمت ساختمان فعلی مربوط به اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم است، اما این فضا از اوایل سال 500 میلادی محصور شده بود. دلیل این امر اختلاف بین امپراتور چارلز پنجم و اسقف اعظم گرانادا در زمان ساخت کاخ رنسانس بود، زیرا اگر این کاخ به موازات کاخ های ناصری ساخته می شد تا کاملاً به آنها بپیوندد، به بخشی از فضای گرانادا حمله می‌کرد. کلیسا، چیزی که اسقف اعظم آمادگی تحمل آن را نداشت. بنابراین کاخ شاهنشاهی به‌صورت مایل به کاخ های اسلامی ساخته شد.
گالری عکس استودیو رویز لینارس
این گالری عکس از سال 1886 در محوطه الحمرا قرار دارد و به بازدیدکنندگان فرصتی منحصر به فرد برای پوشیدن لباس‌های سنتی و بازسازی لحظات جاودانه ارائه می‌دهد. علاوه بر این، بازدیدکنندگان می‌توانند نمایشگاه دائمی عکس‌های قدیمی و مطالب ارزشمند عکاسی را نیز کشف کنند. این تجربه رپورتاژ عکس منحصر به فرد را که ماهیت داستان شما را در یک لحظه به تصویر می‌کشد، از دست ندهید، با آن زندگی کنید و از آن لذت ببرید.
موزه الحمرا – Alhamra Museum
در سال 1942 به‌عنوان یک موزه باستان شناسی ایجاد شد و نام آن به موزه ملی هنر اسپانیایی-موری، تحت مدیریت وزارت فرهنگ تغییر یافت. در سال 1994 نام فعلی خود را به‌دست آورد و تحت اختیار شورای الحمرا قرار گرفت. این موزه دارای بهترین مجموعه هنر ناصری در جهان است،
با نمونه‌هایی که از آثار باستان‌شناسی پیدا شده و در الحمرا بازسازی شده‌اند که بازدید از آن را به مکملی ایده‌آل برای گشت و گذار در مجموعه بناهای هنری-تاریخی تبدیل می‌کند. علاوه بر این، این موزه، مجموعه منتخبی از آثار متعلق به هنر اسلامی غیر ناصری را در خود جای داده است که سیر تحول این هنر را در منطقه اندلس و در جهان عرب نشان می‌دهد. اتاق‌های نمایشگاه موزه از سال 1995 در طبقه همکف کاخ چارلز پنجم قرار داشته‌اند.
میدان لوس آلجیبس
میدان لوس آلجیبس یا میدان آب‌انبارها میدانی است که در مجموعه الحمرا واقع شده و دسترسی به آن رایگان است. در بالای درختان سرو این میدان، برج‌های تاجدار دیده می‌شوند. این میدان مکانی مناسب برای استراحت قبل یا بعد از حرکت کردن در مسیرهای سنگفرش و برج‌های قلعه آلکازابا است.
جمع بندی
کاخ الحمرا مقر باشکوه پادشاهان ناصری است که قدمت آن به دوران طلایی رنسانس کشور اسپانیا برمی‌گردد. این کاخ یکی از معروف‌ترین بناهای معماری اسلامی که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است و یکی از بهترین مقاصد گردشگری در اسپانیا می‌باشد. شما می‌توانید با ثبت‌نام در تور اسپانیا پاییز از آن بازدید کنید و لحظات بی‌نظیری در کنار این بنای تاریخی ثبت کنید. برای این کار با شماره 02183348 تماس حاصل فرمایید.
