شب یلدا، خیر مقدم به زمستان
شب یلدا، خیر مقدم به زمستان است. شب یلدا یا شب چله یکی دیگر از جشن‌های کهن و باستانی ایران است که ریشه در تاریخ و سنت دارد. فاصله زمانی بین غروب آفتاب ۳۰ آذر تا طلوع آفتاب اول دی، شب یلدا به حساب می‌آید. در زمان های دور ایرانیان شب یلدا را در دامنه کوه‌های البرز و در طبیعت سپری می‌کردند و تا طلوع آفتاب به انتظار خورشید می نشستند. در این شب مردم به نیایش می پرداختند و آرزو می کردند مهر و نیکی بر اهریمن غلبه کند.
در ادامه این نوشتار می‌خوانیم:
شب یلدا، خیر مقدم به زمستان
تاریخچه یلدا در تقویم به سال ۵۰۲ پیش از میلاد باز می گردد؛ این شب در زمان داریوش یکم به تقویم رسمی ایرانیان اضافه شد.
از آن زمان تا کنون یلدا به عنوان طولانی ترین شب سال جشن گرفته و مقدس شمرده میشود. یلدا علاوه بر ایران در کشورهای همسایه ایران و برخی از کشورهای دیگر نیز جشن گرفته می شود که هر منطقه و کشور تا حدودی آداب و رسوم مخصوص به خود را دارند.
کلمه یلدا به چه معناست؟
«یَلْدا» نامی دخترانه است و آخرین شب پاییز و بلندترین شب سال را به این نام می خوانند. شب یلدا، خیر مقدم به زمستان است. ریشه این کلمه یلدا سریانی می باشد و معنی رویش و زایش می دهد. یلدا پایان پاییز و آغاز زمستان است و به پاسداشت بلندتر شدن روزها گرامی داشته می شود.
کدام کشورها میزبان یلدا هستند؟
شب یلدا در ایران و برخی کشورهای همسایه مانند افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان و آذربایجان برگزار میشود. رسم و رسوم یلدا در اغلب این کشورها شبیه به هم است.
پاکستان
مردم پاکستان هم مانند ایران از زمان های دور در شب یلدا به دعا و نیایش و جشن می پرداختند. اما یکی از آداب و رسوم عجیب شب یلدا در پاکستان این است که مردها در این شب به یک حمام مخصوص می روند و به نظر می رسد این کار را برای زدودن ناپاکی انجام می دهند.
ژاپن
شب یلدا که در ژاپن با نام توئوجی شناخته می شود با شکوه و مقدس است. یلدا در ژاپن به پاسداشت خورشید و طولانی تر شدن روزها برگزار می گردد.
مردان ژاپنی هم در یلدا به حمام های خاص با آداب مخصوصی می روند و در حوضچه هایی که آغشته به عطر نارنج است خود را معطر می کنند. به اعتقاد آنها این حمام و عطر باعث دور شدن انرژی های منفی می شود و تا آخر فصل زمستان از ابتلا به سرماخوردگی جلوگیری می کند. اگر با تور ژاپن در شب یلدا در این کشور حضور داشته باشید، شهرهای این کشور را آماده برای پاسداشت یلدا می یابید.
شب یلدا در اسکاتلند
شب یلدا حتی به اروپا هم راه یافته است. شب یلدا در اسکاتلند شبیه به مراسم یلدا در ایران است. مردم اسکاتلند شب یلدا را در کنار خانواده خود می گذرانند؛ به خانه‌ی دوستان و همسایگان می روند و این شب را در کنار آنها سپری می کنند.
آفریقا
یلدا در مناطق غربی آفریقا به شکل عجیبی برگزار می شود. در شب یلدا مردم در آفریقا لباس هایی مخصوص مانند یک حیوان خاص، فرشته و یا شیطان می پوشند، سپس به خیابان ها می روند و با نواختن موسیقی های محلی افریقایی آغاز زمستان را در یلدا جشن می گیرند.
روسیه
مردم روسیه هم مانند ایرانی ها یلدا را پاس می دارند؛ روس ها در شب یلدا علاوه بر سایر تنقلاب مخصوص این شب نان و پنیر میل می کنند، آنها علاوه بر خوردن غذاهای خاص در این شب به دعا و نیایش پرداخته و به پاسداشت زمستان به شکرگزاری مشغول می شوند.
سنت های شب یلدا
مانند اغلب رسوم ایرانی، شب یلدا نیز دارای مراسمی خاص است. سنتی که در آن همدلی و یکرنگی نمایان است. همانند نوروز مردم در این شب به دیدار یکدیگر میروند و این شب را به شادمانی میگذرانند.
آوازخوانی و قاشق زنی
در قدیم مراسمی به نام قاشق زنی در چهارشنبه سوری انجام میشد و در آن زنان و دختران با لباس‌های رنگارنگ و قاشق‌های بزرگی که بر سینی یا تشت های مسی می کوبیدند صدایی شاد ایجاد می کردند و همراه با آن آواز می خواندند. آنها به در خانه همسایه ها می رفتند و از آنها هدیه، شکلات و یا شیرینی می گرفتند.
هنوز هم در برخی شهرهای ایران و در استان های شمالی مانند گلستان و استان های غربی مانند کرمانشاه و لرستان این مراسم متداول است.
قدیمیان بر این باور بودند که صداهای بلند و شاد، ارواح بد و تاریکی را دور می کند.
روشن کردن آتش
روشن کردن آتش در شب یلدا و چهارشنبه سوری یکی دیگر از آداب و رسوم ایرانیان باستان است. آتش نماد روشنی، گرما و صمیمیت است . ایرانیان با روشن کردن آتش، از تاریکی و نفوذ اهریمن محافظت کرده و نور و روشنایی را جایگزین می کردند. از قدیم رقص و پایکوبی در اطراف آتش در شب یلدا و چهارشنبه سوری سنت بوده است.
آتش روشن کردن و پریدن از روی آن سنت مشترک در یلدا و چهارشنبه سوری است و مفهوم یکسان دارد. اعتقاد بر این بود که پریدن از روی آتش زردی و آلودگی را از بین می برد و سرخی آتش انرژی و نیکی را به ارمغان می آورد.
دیدار از بزرگترهای فامیل
یکی دیگر از سنت های شب یلدا که بسیار مهم و محترم است دیدار از بزرگترهای فامیل، به خصوص پدربزرگ و مادربزرگ است.
در شب یلدا اغلب خانواده ها به دیدار بزرگترهای فامیل، مادربزرگ و پدربزرگ و یا پدر و مادر می روند، دیداری تازه می کنند و در کنار هم شبی خاطره انگیز را رقم می زنند.
میزبان با تهیه غذاهای ایرانی و میوه و آجیل از مهمانان پذیرایی می کند. میهمان ها معمولا تا ساعاتی از نیمه شب را در کنار یکدیگر می مانند.
شعرخوانی و داستان سرایی
در گذشته بزرگ‌ترها برای مهمانان و کوچکترها، قصه هایی از شاهنامه می خواندند و روایت هایی شنیدنی تعریف می کردند. دیوان حافظ پای ثابت سفره یلداست، در پایان شب یکی از بزرگترهای خانواده تفالی به حافظ می زند تا از احوال آینده باخبر شوند.
خوردن آجیل و میوه های پاییزی
پرطرفدارترین و خوشمزه‌ترین قسمت شب یلدا به خوردن آجیل و میوه های پاییزی مانند انار، خرمالو و هندوانه اختصاص دارد. آجیل علاوه بر خواصی که دارد در بین ما جنبه سرگرمی نیز دارد و مهمانی ها و مراسمی مانند نوروز، چهارشنبه سوری و برخی اعیاد دیگر پای ثابت است.
جمع بندی
شب یلدا، خیر مقدم به زمستان است. شبیست که از دیرباز نزد ایرانیان گرامی داشته می شده و باعث جمع شدن خانواده ها در کنار هم و دلگرمی آنان بوده است. شب یلدا در سنت، پایان سیاهی و سلامی به روشنای روز و بلندتر شدن روزها بوده است؛به همین جهت تکریم و گرامیداشت آن نزد ما از اهمیت زیادی برخوردار است.
