خانه پدری پروین اعتصامی در تبریز
خانه پروین، منزل پدری پروین اعتصامی شاعر معاصر در شهر تبریز است. این خانه مربوط به دوره رضاشاه پهلوی است. و در تاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۸۶۸۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. رخشنده اعتصامی معروف به پروین اعتصامی در 25 اسفند 1285 شمسی در شهر تبریز چشم بر جهان گشود. و در فروردین 1320 به سبب بیماری حصبه درگذشت. و در قم به خاک سپرده شد.
پروین اعتصامی یکی از افتخارات شهر تبریز است. با گذشت بیش از 70 سال از درگذشت این شاعر گرانقدر، هنوز اشعار حکیمانه و سرشار از مفاهیم اخلاقی و پندآموز وی تحسین شده. و از پروین اعتصامی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شاعران زن معاصر ایران یاد می‌شود. برای آشنایی بیشتر با پروین اعتصامی و خانه تاریخی پروین در شهر زیبای تبریز با آژانس هواپیمایی قصرشیرین همراه باشید.
در ادامه این نوشتار می‌خوانیم:
خانه پروین اعتصامی
پروین اعتصامی در تاریخ ۲۵ اسفند سال ۱۲۸۵ خورشیدی در خانه‌ای در محله ششگلان تبریز و در کوچه‌ای به همین نام، متولد شد و تا سن 7 سالگی که به همراه خانواده به تهران مهاجرت نمود، در این خانه پرورش یافت. پروین اعتصامی که در اصل نام وی «رخشنده» می‌باشد در خانواده‌ای فاضل و در دامان پدری دانشمند و مادری شاعر تربیت شد. و به یُمن بهره‌مندی از فضای ادبی و شاعرانه‌ای که در خانه پدری وجود داشت و قریحه‌ای سرشار از ذوق ادبی و توانایی فراوانی که در این زمینه از آن برخوردار بود، به سرودن شعر روی آورد.
معرفی خانه پروین اعتصامی
مساحت کلی خانه هزار و ۳۰۰ مترمربع است که از زمان افتتاح تا امروز محل دائمی نمایشگاه‌های اداره کل میراث فرهنگی و صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان شرقی شده است. قدمت این بنا به دوره اول پهلوی می‌رسد و پروین اعتصامی تا سن هفت سالگی در این خانه زندگی کرده است. در بدو ورود به این خانه، باغچه زیبا و حوض وسط خانه نظر شما را جلب میکند، کمی که جلوتر می‌روید با ساختمانی آجری مواجه می‌شوید. که مجسمه پروین در حال بالا رفتن از پله را مشاهده می‌کنید.
خانه پروین در تهران
پروین در 7 سالگی به همراه خانواده اش به تهران مهاجرت میکند . خانه ایی که پروین در تهران در آن رشد میکند در محله سرچشمه تهران است. پروین سالهای کودکی، نوجوانی و جوانی خود را در این خانه سپری میکند. خانه پدری پروین در تهران، اکنون سه قسمت شده و هر کسی یک قسمت آن را از آن خود کرده است. در صورتی که خانه می‌توانست یک اثر تاریخی باشد و بازدیدکننده های بسیاری داشته باشد. و اما قسمت میانی این خانه را خانواده ایی به نام آداب ۶۰ سال پیش از پدر پروین خریداری کرده‌اند و دخترشان به همان صورت خانه را نگه داشته است.
خانه پروین اعتصامی در تبریز
این خانه دل‌باز، دوطبقه و یک زیرزمین دارد و یک هشتی ورودی آن به ساختمان است. در داخل ساختمان دو اتاق و یک سالن با دو ورودی شرقی و غربی وجود دارد که زاویه دید خوبی به حیاط دارد. دو بهارخواب و سه اتاق که یکی از آن‌ها به آب‌انبار قدیمی راه دارد و یک تنور پخت نان که طی مرمت از زیرخاک بیرون آمده است، دیگر اجزای تشکیل‌دهنده ساختمان است. در زیرزمین خانه یک حوض‌خانه با سقف کلیل آذری و پنج اتاق گهواره‌ای وجود دارد.
خانه پروین اعتصامی کجاست؟
خانه پروین اعتصامی از جاذبه های گردشگری استان آذربایجان شرقی است و در تبریز، خیابان عباسی، جنب مسجد میرآقا، کوچه ساوجبلاغی، پلاک ۶ قرار دارد. برای دسترسی می‌توانید از چایکنار به کوچه پروین اعتصامی وارد شوید. همچنان ایستگاه اتوبوس اول عباسی در ششگلان در فاصله کمی از خانه واقع شده است. (نمایش روی نقشه)
بخش‌های مختلف خانه پروین اعتصامی
خانه پدری پروین اعتصامی در تبریز است که مساحت آن به چیزی حدود هزار و ۳۰۰ مترمربع می‌رسد. مساحت حیاط این خانه به‌تنهایی ۹۲۰ متر است، مگر می‌شود در چنین خانه‌ای زندگی کرد و شاعر نشد!
مختصری درباره پروین اعتصامی
پروین اعتصامی از همان دوران کودکی استعدادهای خود را نمایان کرد و سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی را نزد پدرش «یوسف اعتصامی» آموخت. متولد شدن در چنین خانواده هنرمندی در تبدیل‌شدن پروین به بزرگ‌ترین بانوی شاعر ایران بی‌تأثیر نبود. او از همان روزهای کودکی تحت نظر اساتیدی هم چون علی‌اکبر دهخدا و ملک‌الشعرای بهار تعلیم دید.
پروین اعتصامی در ۲۸ سالگی ازدواج کرد ولی به دلیل اختلاف فکری با همسرش یک سال بعد از ازدواج از او جدا شد. همسر پروین پسرعموی او، «فصل الله اعتصامی» که یک نظامی خشک و افسر شهربانی بود به دلیل جدایی او از همسرش هم همین روحیه خشک او و عدم تفاهم با شاعری با چنین روح ظریفی بود.
زمانی که پروین در قید حیات بود تنها یک دیوان از او منتشر شد و دومین نوبت چاپ دیوان او با مرگ نابهنگامش مصادف شد. دیوان اشعار پروین دارای ۶۰۶ شعر شامل اشعاری در قالب‌های مثنوی، قطعه و قصیده است.
محمدرضاشاه در حال بازدید از دانشسرای عالی -پروین اعتصامی در سمت راست تصویر
مناظره های پروین
پروین با مناظره‌های بی‌بدیلش مشهور است و بسیاری از افراد پروین اعتصامی را با مناظره‌هایش می‌شناسند. پروین بسیار به پدر وابسته بود. این را می توان حتی در تاثیرگذاری پدر بر روی شعرسرایی وی مشاهده کرد. پروین پس از مرگ پدر در سال 1316 به قدری منزوی شد که برای مدتی از سرودن دست برداشت. پروین تنها شاعری است که در شعرای وی نمی توان ردی از زندگی شخصی یافت.
مضامین شهر پروین
مضامین اشعار او خارج از دایره زندگی او تعریف شده و حتی گاه شاهد مناظره بین اشیا، حیوانات، گیاهان و انسان‌ها در میان اشعار او هستیم اشعار پروین غالبا در حوزه پند و اندرز و روحیه ستیزه جویی وی با ظلم تعریف شده است.
مدال لیاقت
نظام شاهنشاهی آن زمان به بزرگان هر عرصه مدال های لیاقت اعطا می کرد. پروین نیز از این قاعده مستثنی نبود. او به موقع اعطای مدال درجه سه لیاقت آن را رد کرد و حتی پیشنهاد رضاشاه برای تدریس ملکه و ولیعهد را قبول نکرد.
درگذشت پروین
پروین اعتصامی در 3 فروردین 1320 به بیماری عفونی حصبه مبتلا شد. وضعیت او در 14 فروردین به شدت وخیم شد و خانواده اش کالسکه ای را به دنبال پزشک معالجش می فرستند اما او نمی آید و پروین روز بعد در 15 فروردین در 34 سالگی در تهران فوت می کند.
او در حرم حضرت فاطمه (ص) در قم و در آرامگاه خانوادگی به خاک سپرده شد. بعد از مرگ قطعه ای با عنوان «این قطعه را برای سنگ مزارم، خود سروده ام» یافتند که مشخص نیست او چه زمانی این شعر را برای سنگ مزار خود سروده است، اکنون آن قطعه روی مزارش نقش بسته است:
- اینکه خاک سیهش بالین است
- اختر چرخ ادب پروین است
- گر چه جز تلخی ز ایام ندید
- هر چه خواهی سخنش شیرین است
- صاحب آن همه گفتار امروز
- سائل فاتحه و یاسین است
- دوستان به که ز وی یاد کنند
- دل بی دوست دلی غمگین است
- خاک در دیده بسی جان فرساست
- سنگ بر سینه بسی سنگین است
- بیند این بستر و عبرت گیرد
- هر که را چشم حقیقت بین است
- هر که باشی و ز هر جا برسی
- آخرین منزل هستی این است
- آدمی هر چه توانگر باشد
- چون بدین نقطه رسید مسکین است
- اندر آنجا که قضا حمله کند
- چاره تسلیم و ادب تمکین است
- زادن و کشتن و پنهان کردن
- دهر را رسم و ره دیرین است
- خرم آن کس که در این محنت گاه
- خاطری را سبب تسکین است
جاذبه های نزدیک به خانه پروین
موزه قاجار و مقبره استاد شهریار فاصله کمی با خانه پروین اعتصامی داد و اگر روزی به این مکان رفتید، بازدید از موزه و مقبره استاد شهریار را هم در برنامه بعدی خود قرار دهید.
