ارگ کریم خان، منزلگاه بنام‌ترین شاه زند در شیراز
ارگ کریم خان زند، جایی است که میزبان وکیل الرعایای ایران در زمان حکومتش بود. عمارت باشکوهی که یادگار عصر زندیه در ایران بوده و بازدید از آن، عظمت و بزرگی ایران در قرن هجدهم را به یاد ما می آورد. ارگ کریم خان زند که با نام ارگ کریم خانی نیز از آن یاد می شود از جمله میراث یکی از بهترین اعصار حکومت در ایران به حساب می آید و امروزه در شیراز با وجود بازدید کننده های بسیاری که از داخل و خارج کشور به سمت خود می کشاند، چیزی از شکوه و جلال آن کم نشده است.
ارگ کریم خان زند با برج های سر به فلک کشیده اش رازهای زیادی از سبک زندگی بزرگان تاریخ کشورمان را برای ما بازگو می کند. در این سفر مجازی به مرکزی ترین نقطه شیراز با ما همراه باشید تا هر آن چه که باید در مورد این بنای باشکوه جامانده از عصر زندیه بدانید را مطالعه کنید.
در ادامه این نوشتار می‌خوانیم:
معرفی ارگ کریم خان زند
ارگ کریم خان، که به زندان کریم خان نیز معروف است، در سال 1076 شمسی به فرماندهی کریم خان زند، پادشاه معروف سلسله زند ساخته شد. بسیاری از گردشگران بین المللی از این مکان دیدن می کنند زیرا می توان از نظر معماری آن را یکی از با ارزش ترین بقایای سلسله زندیه به حساب آورد. از آنجایی که بعضی از قسمت های ارگ دستخوش تغییرات محیطی و آب و هوایی قرار گرفته و تخریب گشته است، بعضی از نقاط تخریب شده در آن در حال بازسازی هستند.
ارگ کریم خان زند کجاست؟
ارگ کریم خان زند در مرکز شهر شیراز، در بلوار کریم خان زند و جنب میدان شهدا واقع شده است. این ارگ در همسایگی چند جاذبه گردشگری دیگر از جمله موزه پارس، حمام وکیل، بازار وکیل، مسجد وکیل، مسجد نصیرالملک و مسجد جامع عتیق قرار گرفته است. از این رو در برنامه ریزی یک سفر مهیج به شیراز می توانید بازدید از این نقاط را در یک روز برنامه سفر خود قرار دهید و در شکوه و شوکت عصر زندیه غرق شوید. (موقعیت ارگ کریم خان زند روی نقشه)
تاریخچه ارگ کریم خان زند
این ارگ در سال 1697 میلادی و در زمانی که سلسله زند بر کشور حکومت می کرد در پایتخت آن زمان دولت در شیراز بنا گردید. با انتخاب شیراز به عنوان پایتخت توسط کریم خان زند، توجه ویژه ای به این شهر از سوی معماران گردید. وی حرفه ای ترین معماران و هنرمندان را به شیراز دعوت کرد و از آن ها خواست تا این بنای واقعا شگفت انگیز را بسازند.
ارگ کریم خان زند در ادوار مختلف تاریخی عملکردهای گوناگونی داشته است. این مکان محل زندگی کریم خان زند در سلسله زند و محل زندگی حاکمان محلی در سلسله قاجار بوده و در عصر پهلوی از این مکان به عنوان زندان استفاده می شد. امروزه به دلیل آسیب پذیری آن در اعصار گوناگون، پروسه های بازسازی روی آن در حال انجام است. در سال 1972 ارگ کریم خان زند در میراث ملی ایران به ثبت رسید.
معماری ارگ کریم خان زند
بنای ارگ به دستان زبده ترین معماران عصر زندیه در ایران ساخته شده است. این بنا چهار دیوار دوازده متری را در بر می گیرد که در هر کدام چهار برج دوازده متری در زاویه نود درجه به هم متصل شده اند. این ارگ با گچ و سنگ ساخته شده است.
معماری این بنا به حدی دقیق انجام شده است که در اعصار مختلف هم در کاربری سیاسی و هم در کاربری مسکونی از آن استفاده شده است. معمارهای چیره دستی که این بنا را ساخته اند، دیوارهای بیرونی ارگ را بلند و بسیار محکم طراحی کرده اند و سوله هایی را برای اسکان سربازان و نگهبانان و تیراندازان حافظ بنا اختصاص داده اند.
نقشه ارگ کریم خان زند به شکل ذوزنقه است. دلیل طراحی نقشه به شکل ذوذنقه این است که منطقه ای که در شمال غربی این خطه قرار داشته مناسب برای ساختن این ارگ نبود و از این رو به منظور حفظ امنیت ارگ، معماران ناچار به تغییر ساختار نقشه به شکل ذوزنقه بودند.
چهار برج ارگ کریم خان
چهار برج موجود در ارگ کریم خان زند هر کدام سه طبقه جداگانه دارند که با راه پله های مارپیچ مسیر هر طبقه به طبقه دیگر متصل می شود. هر طبقه دارای دو اتاق است. معماران اتاق ها را به گونه ای تعبیه کرده اند که یک اتاق به عنوان استراحتگاه و اتاق دیگر به منظور انبار و نگه داری ابزار و اسلحه به کار گرفته می شد.
قسمت های شمالی، جنوبی و غربی ارگ توسط بنای ساختمان ها پر شده است. هر ساختمان دارای یک ایوان یا دو ایوان از جنس سنگ است که در جلوی آن ها واقع شده است. اتاق ها با معماری و هنر ایرانی، مقرنس کاری و سنگ تراشی ویژه عصر زندیه تزیین شده اند. اتاق ها همگی به هم متصل هستند، از این رو می توان به امنیتی بودن فضای داخلی ارگ پی برد.
قنات رکن آباد ارگ کریم خان زند
ارگ کریم خانی پیش تر از قنات رکن آباد تغذیه می کرد، اما امروزه این قنات خشک شده و منابع دیگری برای آب رسانی به ارگ مورد استفاده قرار می گیرند.
ورودی ارگ کریم خان زند
در ورودی ارگ کیم خان، یک تابلوی بسیار بزرگ کاشی کاری زیبا می بینیم که تصاویری از کتاب اسطوره ای شعر و ادب فارسی، شاهنامه را به ما نشان می دهد. در این قسمت حمام شخصی کریم خان و نیز امکانات رفاهی خصوصی او و سایر ساکنان نیز قرار داشته است.
ویژگی ارگ کریم خانی
ارگ کریم خان زند از آجر گلی ساخته شده است. درها در این ارگ از جنس چوب هستند. برج ها و ستون ها و کف ارگ از سنگ ساخته شده است. ستون ها و برج های بیرونی ارگ کریم خان، تراش خورده اند و قسمت های بالایی ارگ با آجر پر شده است.
تزئیناتی با طرح‌های گل ایرانی و نقوش پرنده
تزئینات داخلی شامل نقوش عربی، نقوش گل دار با طرح گل ایرانی و نقوش پرنده (گل و مرغ) می شود. نقاشی ها، به سبک شیرازی و با استفاده از زنده ترین و پررنگ ترین رنگ ها رنگ آمیزی شده اند. سقف ها ضمن اینکه طلاکاری هستند، با استفاده از رنگ های گیاهی در میان طلاکوبی ها مزین شده اند. فضای داخلی ارگ با کاشی کاری ایرانی و سنگ تراشی ایرانی تزیین شده. و در تالارهای ارگ شاهد سرویس ها و هدایایی که از کشورهای خارجی مخصوصا عثمانی به ایران آورده شده بود هستیم.
حمام ارگ کریم خان زند
حمام موجود در این ارگ یکی از خاص ترین و جالب ترین نقاطی است.که توریست ها زمان زیادی را برای بازدید و مشاهده آن انتخاب می کنند. کف و سکوهای حمام مرمرین بوده و استخرها به گونه ای طراحی شده بودند که برای آب گرم و آب سرد کاملا عایق بندی داشتند. لوله ها از جنس سفال بوده که برای گرم کردن آب از آن ها در گذشته استفاده می شد. در حمام شاهد ماساژ خانه هایی هستیم که خانواده های سلطنتی قدیمی در آن جا یک دیگر را ملاقات کرده و در مورد مسائل حکومتی با هم گفت و گو می کردند.
مصون ماندن ارگ کریم خانی از تخریب در دوره قاجار
بعد از روی کار آمدن دولت قاجار، دستور تخریب و ویرانی بسیاری از بناهای ساخته شده در عصر زندیه صادر شد. خوشبختانه ارگ کریم خانی در آن زمان دستخوش تخریب نشد اما به سبب تبدیل وضعیت آن به استانداری فارس و تغییر پایتخت از شیراز به تهران، در بنای داخلی ارگ، تغییراتی انجام شد که با ساختار معماری اولیه آن همخوانی نداشت.
بهترین زمان بازدید از ارگ کریم خان
شیراز شهرجاذبه ها است. بدون برنامه ریزی دقیق نمی توانید از تمامی بناها و مکان های دیدنی این شهر بازدید کنید. ارگ کریم خانی نیز از جمله بناهایی بوده. که سالیان درازی میزبان توریست ها و گردشگران از داخل و خارج از کشور بوده است.
قبلا اشاره کردیم که بهار بهترین زمان سفر به شیراز و مست شدن. در عطر بهار نارنج این شهر تاریخی و باشکوه، است. اما از جذابیت های شهر در هیچ کدام یک از سایر فصل های سال کاسته نخواهد شد. و تمامی اماکن تاریخی شیراز در انتظار خوشامدگویی با بازدیدکنندگان در هر زمانی از سال هستند. از این رو ارگ کریم خانی ساعت کاری خود را از هشت صبح الی هشت و نیم شب. در بهار و در تابستان و پاییز و زمستان تا ساعت هفت و نیم شب تعیین کرده است.
نزدیک ترین رستوران ها به ارگ کریم خان
بدون شک با گشت و گذار در مرکز شیراز و بازدید از تمامی بناهای تاریخی موجود در منطقه مرکزی شهر، صرف یک غذای خوشمزه. در نزدیکی محل، لذت و دستاورد شما از سفر تاریخی به شیراز را دو چندان می کند. رستوران های شرزه، سرای مهر، سرای آینه، کافه خانه اشعار، وکیل، کافه حافظ، آقو آش و کافه رویال از مکان هایی هستند. که می توانید در نزدیکی ارگ مشاهده کرده و از صرف نهار یا شام در کنار همسفرهایتان. و صحبت پیرامون شکوه و جلال آنچه در این شهر خاص بازدید کرده اید، لذت ببرید.
نزدیک ترین اقامتگاه ها به ارگ کریم خان
همان طور که پیش تر اشاره کردیم، منطقه مرکزی شیراز دارای بناها و مکان های تاریخی بسیاری است. که عاشقان تاریخ را به خود جذب می کند. و همیشه یکی از پربازدید ترین و شلوغ ترین محله های شیراز بوده است. از این رو برای یک بازدید بدون خستگی و پربازده می توانید.از استراحتگاه ها و اقامتگاه های موجود در نزدیکی این منطقه استفاده کنید.
اقامتگاه گلشن، خانه پرهامی، خانه راز و هتل ارگ از مکان های نزدیک به ارگ کریم خان زند هستند و برای انتخاب آن ها می توانید از طریق رزرو آنلاین آژانس هواپیمایی قصر شیرین اقدام کنید.
سخن پایانی
بازدید ارگ کریم خانی را از دست ندهید. عمارتی که در عصر زندیه بنا شد. و منزلگاه یکی از عادل ترین و به نام ترین و محبوب ترین پادشاهان ایران بوده است. ارزش بارها و بارها بازدید را دارد. این عمارت باشکوه که از هنر دستان معماران قرن هجدهم برای ما به یادگار مانده. و روزی مقصد دیدار انسان های بزرگ تاریخ بوده امروز در شیراز، شهر بهار نارنج، جا خوش کرده. تا برای بازدیدکننده هایش پرده از رازهای نهفته در قلب تاریخ بردارد. به ما بگویید که از مطالعه مطلب ارگ کریم خان زند لذت بردید؟ تا چه حد اطلاعات ارائه شده در این مطلب برای شما جدید و جالب بود؟ از همراهی شما خرسندیم و امیدواریم همیشه همراه ما باشید.
